Het kleine boek van de aandacht

Aandacht is misschien wel ons kostbaarste goed. De moeite om er een boekje over te schrijven...

Aandacht is een kostbaar goed. Om te beginnen, nu we begonnen zijn: het is kostbaar omdat het schaars is. Als we zeggen dat we aan iets aandacht “besteden”, suggereren we dat het op kan geraken. En zolang de voorraad strekt, vechten heel wat instanties om onze aandacht via allerlei media. Er valt zoveel te beleven dat het zelfs vermoeiend kan zijn om gepensioneerd te zijn, naar het schijnt. De tijd tikt. Het leven vliegt. Vlug, vlug. Konden we onszelf maar opsplitsen. Het ene deel kan dan gaan rotsen beklimmen, het andere wat cultureel verantwoords doen, en nog een derde deel kan dan lekker voluit virtueel gaan op een of ander ‘sociaal medium’.

Maar aandacht is niet alleen kostbaar omdat het schaars is. Ik beschouw het als ons allerbelangrijkste vermogen. Belangrijkste? Dat valt eenvoudig uit te leggen. Stel dat we perfect gezond zijn, maar geen aandacht hebben. Stel dat dat zou kunnen in die combinatie. Dan zouden we comateus ergens zitten te zitten, liggen te liggen, of staan te staan, en zouden onze geliefden naar ons komen kijken zonder dat we kunnen terugkijken. Of iets minder dramatisch, en ook minder comateus: stel dat we perfect gezond zijn, en afwezig door het leven gaan, met onze gedachten overal zijn behalve waar we lijfelijk zijn, ook dan zullen onze geliefden naar ons kijken, en ook dan zou het zo zijn dat we niet ten volle terugkijken. Dat zou ook een beetje triest zijn. Waar aandacht is, is leven. De kwaliteit van onze aandacht valt samen met de kwaliteit waarmee we in relatie staan, met de dingen, de mensen, ook met onszelf.

Dat zijn misschien grote woorden. Desalniettemin heb ik zin om een “klein” boek bij elkaar te schrijven waarin een nobele poging wordt ondernomen om aandacht in al zijn dynamische verscheidenheid en in al zijn meerduidige eenvoud te schetsen. Op elke bladzijde een korte bespiegeling erover die veel plaats laat voor andere reflecties. Een dun boekje dat je best leest als een behoorlijk dik boek. Zo hou je heel wat tijd over om je eigen ervaringen, gedachten, gewoontes, intenties, … eraan te breien, of ernaast en tegenover te plaatsen.

En als dit boekje dan geschreven zal zijn, dan zal een geïnteresseerde uitgever vragen welke doelpubliek zichzelf waardig zou vinden om hieraan aandacht te geven. “Mindfulness trainers!”, zou ik dan snel antwoorden. Die geven beroepshalve aan alles open, milde aandacht, en zelfs aan aandacht zelf. Die zullen het dan wel eens verstrooid doorbladeren. Wie nog? Mijn aandacht zoomt uit en ik antwoord: alle mensen die in een of ander zorgberoep staan. Die proberen toch iets ten goede te doen voor andere mensen, of andere levensvormen. Ik kan me goed voorstellen dat het niet altijd zo gemakkelijk is om de nodige aandacht te geven aan cliënten en patiënten, aan “gasten” en “bewoners”, aan studenten en deelnemers. Zeker niet als we veel moeten vergaderen en van alles moeten invullen op de computer – en er onze smartphone zich voordoet als navelstreng met moederaarde. Mijn aandacht zoomt verder uit: proberen mensen niet in elk beroep waarde toe te voegen voor iets en iemand, en dan is dat “iets of iemand” toch ook onze aandacht waard?! Dus behoren alle werkende mensen tot de doelgroep. Ik zoom verder uit. Wat is werken tenslotte? Kinderen opvoeden, tuinieren, ukelele spelen of je buurman helpen bij het scheren van zijn schapen. (Het is niet omdat ik het hier schrijf dat ik het ooit al gedaan zou hebben.) Kinderen, je tuin, een ukelele, andermans schapen. Het verdient allemaal aandacht. En die aandacht verdient zichzelf dubbel en dik terug. Dus is mijn conclusie er een waar een marketeer allicht niks mee kan: het boekje zal geschreven worden voor de hele mensheid, inclusief de marketeer, de uitgever en de schrijver zelf.

De auteur van wat dit boek zal worden, staat verder bekend als een verstrooide professor die als kind de choco in koelkast zette, en de boter in de kast tussen het servies, en sindsdien op ditzelfde thema eindeloos veel varianten verzon zonder het zelf in de gaten te hebben. Het zou al makkelijk zijn om hierover wat 'academisch' te gaan schrijven, maar ik wil ik de uitdaging aangaan om de ‘ervaringsdeskundige’ in mezelf te laten spreken. In dat geval valt er wat voor te zeggen om dit boekje niet alleen schrijven. Als vrienden, kennissen en collega’s een heel eigen bijdrage leveren, kan het aandachtspectrum nog breder en dieper worden verkend. Wie wordt co-auteur?