Grounding, holding, hosting: de drie polen van containment

Veiligheid is geen luxe, maar een noodzaak voor onze eigen gezondheid, maar ook voor de gezondheid van onze samenwerkingsrelaties, voor de kwaliteit van besluitvorming en voor  duurzame  implementatie van veranderingsprocessen. Hoe kan je als leider en begeleider van overleg en afstemming tussen mensen in het algemeen, en leer- en veranderprocessen in het bijzonder een veilig kader creëren?

De impact van on/veiligheid kan niet worden onderschat. Kijk bijv. naar het werk van Amy Edmondson en dat van Patrick Lencioni. De polyvagal theory van Stephen Porges onderbouwt overtuigend hoe we als mens voortdurend onbewust de veiligheid van onze omgeving inschatten (neuroceptie), hoe onze fysiologie (met name het vagaal zenuwnetwerk mediërend tussen lichaam en brein) daarop reageert en hoe die reactie bepalend is voor hoe ontspannen, verbindend, receptief, empathisch, open minded, mededeelzaam en creatief we met elkaar omgaan.

Veiligheid is niet eenvoudigweg de afwezigheid van gevaar, stelt Porges (2017). Als mens sturen we voortdurend cues of safety naar elkaar door via onze blik, de tonaliteit van onze stem, onze lichaamshouding, hoe goed we naar elkaar luisteren en de wederzijdsheid in de communicatie. Iedereen met wat levenservaring zal wel herkennen hoe het in teams fout kan lopen als de leidinggevende en andere mensen met hogere status een bron zijn van onveiligheid. En hetzelfde voor wat betreft de interactie tussen leerkracht en leerling, of tussen zorgverleners en cliënten/patiënten. Of hoe een hoop deskundige, intelligente professionals samen dure en moeilijk terugdraaibare beslissingen nemen die achteraf niet future-proof blijken te zijn. Hoe meer er op het spel staat, hoe groter de kans op gezichtsverlies, hoe strategischer het gedrag, hoe formeler, stijver, defensiever (en in sommige gevallen instrumeneel agressiever) de omgang, hoe minder open, ongedwongen, creatieve uitwisseling, en hoe slechter er wordt ingespeeld op... wat er op het spel staat - met alle gevolgen van dien.

Hoe kan je dan als leider en begeleider van overleg en afstemming tussen mensen in het algemeen, en leer- en veranderprocessen in het bijzonder een veilig kader creëren? Een aantal collectief gedeelde basisinzichten in groepsdynamica en teamontwikkeling zouden al een verschil kunnen maken (zie daarvoor bijv. het werk van Silvia Prins). En daarbij aansluitend hoe eenvoudige maar belangrijke praktijken zoals ‘contacting’ en ‘contracting’ erovoor kunnen zorgen dat mensen ontspannen ‘landen’ in sociale situaties. Nog belangrijker, cruciaal zelfs, is ‘containment’. Containment betekent dat je als bege/leider een proces kan dragen, met dynamieken mee kan bewegen zonder je erdoor te laten meesleuren - en dus ook zonder rigide te worden. In mijn boek Dansen met de wereld (2012) beschreef ik het als een bewustzijnspositie die bestaat uit drie polen (of misschien nog accurater een ‘dans’ in de drie bewegingen): grounding, holding en hosting.

Bron: https://runestone.academy/runestone/books/published/pythonds3/Recursion/pythondsSierpinskiTriangle.html

Grounding is de praktijk van contact maken met je lichaam, bewust in en uit ademen, je voeten op de grond zetten, je zitvlak op de stoel voelen. Het is een soort verankering, aarding. Een diepgewortelde boom kan meebewegen in de stormwind. Als die wortels ontbreken, is de kans groter dat we ‘omvallen’ als het erop aankomt. We willen allemaal grond onder onze voeten. Die grond valt niet in ons hoofd te vinden. Grounding gaat over in verbinding zijn met de fysieke ruimte waarin je je bevindt.

Holding is de praktijk van bewust gewaar-zijn wat er in jezelf gebeurt. Het is interoceptie: in verbinding staan met hoe je fysiologie reageert op gebeurtenissen. Op die manier kan je de on/veiligheid van de situatie accuraat monitoren en daarop inspelen. Het houdt ook in dat je gewaar bent op hoe je emotioneel reageert en hoe je geest wordt benomen door automatische oordelen. Holding is met een warme, milde, innerlijke glimlach kijken naar je eigen fysiologische, emotionele en cognitieve reacties, ze laten zijn voor wat ze zijn en je er dus niet door laten leiden. Om hiertoe in staat te zijn is het in moeilijkere omstandigheden belangrijk om voldoende aandacht te hebben voor grounding, de bewuste verankering van je lichaam in de fysieke realiteit. Ook is het helpend dat je je eigen gevoeligheden kent. En die leer je kennen door te oefenen in… holding.

Hosting gebeurt als je die open, milde aandacht voor jezelf verplaatst naar anderen, echt bewust bent van hun aanwezigheid en hen oprecht verwelkomt in je nabijheid. Het gaat om een kwaliteitsvolle betrokkenheid op de mensen om je heen. Minder “Hier ben ik!” en meer “Daar ben jij.” Mensen hebben een set gewoontes en etiquettes op zak om dat gebrek aan authentieke betrokkenheid te camoufleren. Leer die gewoontes van jezelf kennen. Hosting zorgt ervoor dat je mededogend en geduldig bent ten aanzien van anderen zonder aan daadkracht te verliezen. Als je in contact staat met jezelf (holding), voel je nog beter aan hoe mensen op omstandigheden reageren: hun arrogantie en hun ongemak, hoe ze zichzelf in de kijker zetten en hoe ze zichzelf wegstoppen, of ze zichzelf coöperatief dan wel competitief opstellen, in welke mate ze aandachtig en betrokken zijn, enzovoort.

Grounding, holding, hosting. Dit zijn vreemde begrippen in de meeste professionele contexten. Er kan makkelijk onwennig-lacherig om worden gedaan, of naar gekeken zoals ‘een koe naar een trein’. Maar de geesten rijpen en het belang van onze fysiologie en van bewustzijn in ons alledaagse handelen wordt alsmaar meer ingezien. ‘Containment’ dus. Het heeft alles met verbinding in het moment te maken. Dat zal nooit perfect zijn. In begeleidingen evenals in het alledaagse leven vergeet ik er wel eens voldoende aandacht aan te besteden. Het is nooit verworven, maar je kan de draad altijd weer opnieuw oppikken: voeten op de grond, glimlach naar binnen en verwelkom de andere in al wat zij/hij zegt en doet, in al wie hij/zij is. Dit creëert veiligheid voor jezelf en de anderen. Dit is cruciaal als we samenwerking goed willen laten verlopen, zeker in lastige of complexe situaties. Experimenteer er eens mee en merk het verschil.

De Weerdt, S. (2012). Dansen met de wereld. Een psychologie van de ontmoeting. Academic & Scientifc Publishers.
Porges (2017). A Pocket Guide to the Polyvagal Theory. The Transformative Power of Feeling Safe. Norton & Company.